Opowieść o dzidzie bojowej Państwo zapewne znają? Dzida bojowa składa się z przeddzidzia dzidy bojowej, śróddzidzia dzidy bojowej i zadzidzia dzidy bojowej.
Przeddzidzie dzidy bojowej składa się z przeddzidzia przeddzidzia, śróddzidzia przeddzidzia i zadzidzia przeddzidzia... itd.
Otóż mundur kolejarza jest zdecydowanie łatwiejszy do opisania. Mundur składa się z bluzy, spodni, czapki. A gdy jest zimno dochodzi jeszcze płaszcz albo kożuch.
Poniżej przedstawiamy opis poszczególnych części według specyfikacji z 1931 roku. Pisownia oryginalna zachowana.
czapka rogatywka
§ 61 Czapka rogatywka bez wypustek o rogach lekko zaokrąglonych, ułożonych w kwadrat tak, że jeden róg przypada nad czołem. Rogi w górę podniesione i usztywnione wystają 6 cm ponad otok czapki. Otok czapki 50 mm wysoki, a na nim w części górnej pasek amarantowy szerokości 1 cm. Daszek sztywny czarny 5,5 cm szeroki ze sztywnej tektury, pokrytej z wierzchu czarną emaljową masą ceratową, spód podszyty cienką ceratą tego samego koloru, kant daszka obszyty skórką. Nad daszkiem czarny ceratowy lakierowany pasek dekoracyjny 1,5 cm szeroki, z dwoma nieruchomemi nasuwkami z tego samego materjału, w odległości 2,5 cm od guzika przypięty do otoku czapki nad końcami daszka dwoma metalowemi guziczkami. Na przednim rogu czapki nad czołem, równo nad środkiem daszka w odległości 1 cm od górnej krawędzi otoku umieszczone jest godło państwowe, a pod nim na otoku czapki w odległości 1 cm do paska amarantowego godło kolejowe. Czapka ma być podbita podszewką z czarnej satyny, a na podszewce na środku ma być uwidoczniony numer czapki (objętość głowy). Otok czapki po stronie wewnętrznej powinien być obszyty potnikiem ceratowym 4 cm wysokim, u góry dziurkowanym.
Oprócz odznak, odpowiadających przepisom o odznakach starszeństwa oraz godła państwowego i kolejowego nie wolno umieszczać na czapce żadnych innych odznak.
czapka rogatywka czerwona
§ 62 Czapka czerwona uszyta tak samo jak czapka z sukna granatowego (§ 61) z tą różnicą, że denko czapki uszyte jest z sukna czerwonego, a otok czapki również 50 mm wysoki z sukna granatowego bez amarantowego paska.
kurtka
§63 Kurtka mundurowa z sukna granatowego II i III gatunku, wolno spadająca, z kołnierzem stojąco-wykładanym, zapinanym pod szyję na 2 haftki. Kurtka ma być zapinana na 5 guzików metalowych
(od 1934 roku 6 guzików), biegnących środkiem piersi, podbita równo do stanu czarną bawełnianą podszewką, w rękawach zaś jasną. Na obu końcach kołnierza w odległości 70 mm od końca naszywki z sukna amarantowego w formie pasków 6 mm szerokich.
Na piersi dwie gładkie kieszenie naszywane z klapkami wyciętemi w dwa łuki, podszytemi tą samą podszewką co kurtka, zapinanemi na mały guziczek metalowy. Szerokość klapki w pośrodku łuku wynosi 4,5 cm, na końcach łuku 6 cm, długość klapki odpowiada rozcięciu kieszeni. Dwie boczne kieszenie gładkie, naszywane, z klapkami, wykonanemi i zapinanemi jak przy kieszeniach górnych. Po lewej wewnętrznej stronie kurtki kieszeń wpuszczana, 16 cm szeroka i 20 cm głęboka. Kieszenie wzmocnione rygielkami długości 1 cm. Końce rękawów naszyte jednym szwem w odległości 10 cm od krawędzi rękawa, zaopatrzone są w dwa guziczki metalowe w odległości od siebie 3,5 cm, od krawędzi zaś rękawa 4 cm. Dziurki do zapinania na piersiach rozmieszczone są symetrycznie na lewym przodzie kurtki, oddalenie pierwszej dziurki od kołnierza wynosi 3 cm. Odpowiednio do dziurek mają być rozmieszczone guziki. Oba przody kurtki powinny być podszyte wewnątrz na szerokości piersi płótnem - sztywnikiem, sięgającym od pasa aż do ramion, celem wzmocnienia guzików i dziurek i nadania kurtce formy.
Kurtki mundurowe winny być zaopatrzone w wieszaki z taśmy.
kurtka I gatunku
§ 64 Kurtka mundurowa z sukna, granatowego I gatunku uszyta tak samo jak kurtka opisana w § 63 z tą tylko różnicą, że powinna być cała podbita podszewką, a końce rękawów naszyte są dwoma szwami, z których pierwszy oddalony jest na 10 cm od krawędzi rękawa, a zeszycia rękawów, biegnące przez łokieć, zakończone są rozporkiem 8,5 cm długim.
kurtka letnia
§65 Kurtka mundurowa letnia z materjału bawełnianego granatowego. Krój kurtki i sposób uszycia taki sam jak kurtki sukiennej, opisanej w § 63. Na kołnierzu naszywki 75 mm długości, szerokości kołnierza w kształcie romboidów, z sukna granatowego, czapkowego, podszyte sztywnem płótnem i przyszyte do kołnierza ściegiem rzadkim w celu umożliwienia łatwego odprucia w razie prania kurtki. Na naszywce pasek z sukna amarantowego 6 mm szerokości, odznaki starszeństwa jak na kurtkach sukiennych. Kurtka powinna być bez podszewki, tylko na ramionach, piersiach i plecach do połowy łopatek, podłożona tym samym materjałem co wierzch.
spodnie
§ 66 Spodnie z sukna czarnego lub granatowego kroju normalnego, do noszenia na obuwie, dostatecznie głębokie. Rozporek z czterema małemi guziczkami, obłożony wewnątrz czarnem płótnem. Po bokach dwie kieszenie i jedna kieszeń z tyłu po prawej stronie zapięta na guzik. Z tyłu pasek do ściągania na sprzączkę, zapięcie z przodu na haftkę. Kieszenie boczne w stanie gotowym 30 cm głębokie i 18 cm szerokie, kieszeń tylna 20 cm głęboka i 18 cm szeroka. Kieszenie sporządzone są z materjału bawełnianego, otwory kieszeni zakończone są po obu stronach rygielkami długości 1 cm. Dla wzmocnienia rozkrocza przyszyte są wewnątrz do przednich nogawek dwie podkładki (siodełka) z tego samego materjału co kieszenie.
Spodnie mają być noszone na szelkach i zaopatrzone są w tym celu w 6 guzików blaszanych lub z masy.
Nogawki spodni u dołu są zawinięte do wewnątrz na 2 1/2 cm.
płaszcz sukienny
§ 67 Płaszcz z sukna granatowego II lub III gatunku dwurzędowy, po 6 guzików z każdej strony, z kołnierzem leżąco-wykładanym 13 cm. szeroki z tego samego materjału, zapinany na haftkę. Spód kołnierza również z tego samego materjału, usztywniony płótnem i gęsto pikowany (przeszyty). Kołnierz powinien być zaopatrzony pod spodem w patkę z tego samego materjału, zapinaną na czarne płaskie guziczki, celem użycia przy podnoszeniu kołnierza. Ztyłu fałda rozcięta, spięta patka (dragonikiem) 7,5 cm szeroka, zapinaną na obu końcach po jednym metalowym guziku. Mankiety na rękawach odszywane, 18 cm wysokie, dwie boczne kieszenie zewnętrzne, kryte 18 cm szerokie i 24 cm głębokie z klapami ściętemi na ukos, dłuższemi o dwa cm od otworu kieszeni, podszytemi materiałem, używanym na podszewkę. Kieszenie wewnętrzne takiej samej wielkości jak zewnętrzne tylko bez klapek. Rozcięcie fałdy u dołu (szlic) wynosi 45-55cm, zależnie od wielkości płaszcza; na prawem rozcięciu 4 guziczki metalowe. Dół płaszcza u spodu podwijany i przyszyty do podszewki. Na kołnierzu płaszcza dystynkcje i odznaki starszeństwa te same i tak samo rozmieszczone i naszyte jak na kołnierzu kurtki mundurowej. Wewnątrz, pod guzikami i dziurkami, wzdłuż obu przodów płaszcza, płótno-sztywnik, sięgający na piersi aż do ramion.
Cały płaszcz i rękawy powinny być podszyte czarną podszewka. Długość płaszcza do połowy łydek. Kieszenie płaszcza wzmocnione rygielkami. Płaszcze zaopatrzone są w wieszaki.
płaszcz sukienny I gat
§ 68 Płaszcz mundurowy z sukna granatowego I gatunku uszyty i wykonany tak samo jak płaszcz opisany w § 67 z tą tylko różnicą, że rękawy płaszcza zaopatrzone są w mankiety odwijane wysokości 18 cm, a dół płaszcza u spodu jest niepodwijany.
płaszcz ciepły
§ 69 Płaszcz ciepły z lodenu wykonany jak płaszcz, opisany w § 67, z tą różnicą, że ma być cały podbity ciepłą wełnianą materją. Dół płaszcza niema być podwijany.
Rękawy gładkie bez mankietów. Guziki ciemne, rogowe lub z masy w dwa rzędy po 5 z każdej strony. Kołnierz bez dystynkcji (naszywek).
kurtka ciepła
§ 70 Kurtka ciepła z lodenu bez fałdy na plecach podszyta cała ciepłą wełnianą materją, zapinana na cztery guziki rogowe w dwa rzędy. Dwie kieszenie boczne z klapkami i wewnętrzna po lewej stronie jak przy płaszczu. Rękawy, kołnierz i guziki jak przy ciepłym płaszczu.
kożuch długi
§71 Kożuch długi, kryty suknem koloru marengo, gatunku loden, powinien sięgać do połowy łydek. Kołnierz barankowy czarny wykładany, pod szyją zapinany na haftkę. Z przodu na kożuchu dwa rzędy guzików ciemnych, rogowych lub z masy, po 5 z każdej strony, dwie boczne kieszenie wpuszczone pionowo z klapka do nakrycia. Rękawy kożucha wewnątrz futrzane. Kożuch powinien posiadać z. tyłu patkę sukienną (dragonik), zapinaną na dwa guziki i rozcięcie u dołu niezapinane. Dolna listwa kożucha powinna być z tego samego materjału co wierzch.
kożuszek
§72 Kożuszek kryty powinien być uszyty tak samo jak kożuch długi, z tą tylko różnicą, że ma być lekko wcięty w pasie, bez dragonika i rozcięcia z tyłu.
bluza ochronna
§ 73 Bluza ochronna z materjału bawełnianego, koloru granatowego, zbliżona formą i krojem do kurtki mundurowej, z kołnierzem stojącym 3 cm wysokim, zapinana na 5 guzików blaszanych na piersiach. Po lewej stronie kieszeń zewnętrzna naszyta, bez klapki, zapinana na guzik blaszany.
spodnie ochronne
§ 74 Spodnie ochronne z takiego samego materjału co bluza, dość głębokie i obszerne, do ściągania w pasie na tasiemkę, z rozporkiem do zapinania na 3 guziczki blaszane. Zakładka paska na tasiemkę 3 cm szeroka.
płaszcz ochronny
§ 75 Płaszcz ochronny (kitel) z materjału bawełnianego, koloru granatowego, dość obszerny, wolno spadający, z kołnierzem stojącym 3 cm wysokim, zapinanym pod szyją na haftkę, z zapięciem na 6 guzików blaszanych na piersiach, z dwiema kieszeniami naszytemi po bokach 17 cm szerokości i 20 cm długości, oraz jedna kieszenią naszytą na piersiach po lewej stronie, 16 cm szeroką i 18 cm długą. Kieszenie bez klapek, zapinane na guziki blaszane.
buty
§76 Buty filcowe i skórzane mają być wykonane według opisu w warunkach technicznych.
guziki
§ 77 Guziki i guziczki metalowe winny być tłoczone (sztancowane) z jednolitego metalu.
Zewnętrzny wygląd guzików podany jest w tablicy Nr. 1 niniejszych przepisów.
Pierwsze guziki dla PKP wybito prawdopodobnie już w 1919 roku. Znajdował się na nich orzeł oraz uskrzydlone koło kolejowe (ośka). W odróżnieniu od następnych guzików nie posiadały liter PKP.
Poniżej przedstawiamy trochę późniejsze guziki. Już z literami PKP. Jak widać orzeł też się na nich zmieniał wraz ze zmianą orła urzędowego. Guziki robiono w dwóch rozmiarach - duże do zapięcia kurtki/płaszczy oraz małe na kieszenie, rękawy i do czapek. Kożuchy nie posiadały takich guzików, a zwykłe - rogowe.
Guziki robiono w dwóch kolorach - srebrnym i złotym. Używanie kolorów dystynkcji uzależnione było od grupy zaszeregowania (a tym samym zawodu) wykonywanego na kolei.
1-2. Małe guziki wcześniejszego (1) i późniejszego (2) wzoru.
3-4. Duże guziki koloru srebrnego wcześniejszego (3) i późniejszego (4) wzoru.
5-6. Duże guziki koloru złotego wcześniejszego (5) i późniejszego (6) wzoru.
7. Guzik powojenny różniący się od swojego poprzednika (6) tylko brakiem korony. Na niektórych egzemplarzach widać, że użyto matrycy przedwojennej niszcząc tylko koronę.
8. Plastikowy guzik z PRLu (ale jak widać wzór się nie zmienił od lat trzydziestych).
dystynkcje kolejowe
§84 Wszyscy pracownicy P. K. P. noszą na czapkach, kurtkach i płaszczach mundurowych wypustki względnie wyłogi koloru amarantowego.
§ 85 Odznaki starszeństwa, gwiazdki, godła państwowe i kolejowe oraz paski na mundurach pracowników od IV do IX grupy uposażenia włącznie, tudzież pracowników 1 kategorji wynagrodzenia mogą być haftowane złotem lub wykonane żółtego metalu. Guziki zaś sporządzone z żółtego metalu.
Odznaki starszeństwa, gwiazdki, godła państwowe i kolejowe oraz guziki na mundurach pracowników od X do XVI grupy uposażenia włącznie i od 2 do 8 kategorji wynagrodzenia winny być sporządzone z białego metalu, a paski haftowane.
§87 Niniejsze przepisy wchodzą w życie z dniem 1 października 1931 r.